Bir Öykü Kitaplığı

Her fırsatta kitap okumayı çok sevdiğini söyleyen, gün ne kadar yoğun geçse de “on sayfacık” olsun okumazsa uykuya dalamadığını dillendiren, sabah işe giderken otobüste, akşam eve dönerken minibüste çantasındaki kitabı çıkarıp göz gezdirmekten zevk alan “iyi okur”un kitaplığına bakma fırsatımız olsa, kaç öykü kitabıyla karşılaşacağımızı merak etmişimdir. Bu sayı görece çok da olabilir, az da… Tabii ki, özellikle romanla oranlamak ve üstünlüğün hangisinde olacağını kestirmek olası. Hatta okurların kişisel mabetlerine, kitaplıklarına göz atmadan yayıncılığın kayıtlı verilerinden yola çıkarak hesaplamalar yapmak da söz konusu. Ancak böylesi bir “öykü kitapları listesi”nde bazı kitapların yer almadığını, alamayacağını bilmek pek de zor değil kanımca.

Sait Faik’ten en az bir kitap vardır çoğu kitaplıkta. Bir de Sabahattin Ali… Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Rahmi Gürpınar, M.Ş.E., Refik Halit Karay özenli baskılarıyla olmasa da birer kitaplarıyla kendilerine yer bulabilirler mi? Peki ya Halide Edip Adıvar, Abdülhâk Şinasi Hisar, Selahattin Enis, Reşat Nuri Güntekin? Şimdiden kitaplığımızın öykü rafında, “dün”ü oluşturmaya çalışırken zorlanmaya başladık. Hem de edebiyatımızın majör figürlerinden söz ederken bile. Bir ülkenin edebiyatını oluşturan yapı taşlarının sadece majör figürler değil, dönemlerinin tanığı olan, kendilerinden sonraya bir şekilde etkiler bırakan minör figürler de olduğunu görmezden gelmek, pek de ‘edep’li olmuyor. Unutulanlar listesi uzayıp gider ama ellili yıllara geldikten sonra sorun kalmaz diye düşünebiliriz. Nahid Sırrı Örik, Osman Cemal Kaygılı, Bekir Sıtkı Kunt, Sadri Ertem, Fahri Celal, Umran Nazif Yiğiter, Mehmet Seyda, Ahmet Naim kitapçı raflarında birkaç özverili çalışma dışında antolojilerde bile isimlerine rastlayamadığımız yazarlar. Güzide Sabri, Kenan Hulûsi Koray, İlhan Tarus, Kemal Bilbaşar, Fikret Ürgüp, Şahap Sıtkı, Muzaffer Hacıhasanoğlu, Ayhan Bozfırat, Selçuk Baran, Behiç Duygulu, Mübeccel İzmirli ve daha niceleri bu coğrafyada, bu dilde eserler verdi. Peki öyküye gönül vermiş bir okur, öykücülüğün geleneğiyle tanışmaya çalışan bir öğrenci, ustalardan duyduğu bu isimlerden birini okumak isteyen genç yazar Talip Apaydın’ın, Ülkü Aren’in, Özcan Ergüder’in, Kâmuran Şipal’in hatta Ziya Osman Saba’nın, Orhan Kemal’in, Peyami Safa’nın öykü kitaplarına rahatlıkla ulaşabiliyor mu? Bu yazarların bir çoğu aramızdan ayrıldı kimileri de daha yaşarken edebiyattan ellerini çektiler. Kimileri bugünün anlayışıyla okunsa “modası geçmiş” bulunabilir. Belki kimilerinin anlattıkları geçmişte kaldı, belki de bir aktarıcı olmaktan başka becerileri yoktu. Edebiyatın da zamanla bir çatışma içinde olduğu ve zamanın eleme gücünün üstünlüğü tartışılmaz. Elbette ki kimi yazarlar bu savaşta kalemlerinin gücüyle birkaç adım önde olacak ve zamana karşı daha büyük bir güçle direneceklerdir, direnmişlerdir. Ancak bu bize diğer isimlerin zamana karşı yenik düşmelerinde, zamanın yanında olma kolaycılığını işaret etmemelidir. Devlet politikalarının gözünde çoğu zaman yırtılması gereken şeffaf bir zar olarak görülen sanat ve edebiyat üretimini, hızlandırılmış bir tüketimle yüz yüze bırakmamak gerçek edebiyat severin bayrak yarışındaki flamalarından biri olmalıdır.

Artık kitapların “raf ömürleri” var. Yazar belli bir süre içinde yeni bir kitabıyla boy gösteremediği zaman, hele bir de eleştirmenler ve okurlar tarafından yayınlanmış kitabının üstünde durulmamışsa, unutulup gidiyor. Bu sadece has edebiyatın, kötü edebiyatı kovmasıyla tanımlanamayacak dinamikleri olan bir vaka. Hem yeri gelmişken şunu da sormalı: Kitaplığımızın “öykü kitapları” rafına kaç tane geniş boyutlu, kapsamlı inceleme, araştırma kitabı ekleyebiliriz? Bırakın minör figürleri, majör figürlerin çok azının öyküsü için yazıldı inceleme kitapları. Bir çok ismin öykücülüğü, romancılığının, çevirmenliğinin, tiyatro yazarlığının, siyasi söyleminin gölgesinde bırakıldı. Bütün bunların toplamında, kültür ortamımızdaki taşların yerlerine oturmamış olmasının bedelini ödeyen, tabii ki öykücülüğümüzün bütün oyuncuları.

Antolojilere bile girememiş, yaşadıkları günlerde sadece dergi sayfalarında kalıp kitap yayınlatamamış, bir kitapla boy gösterip sonra sessizce uzaklaşmış nice isim yeniden okurla buluşmayı bekliyor. Kimileri şaşırtıcı, kimileri yenilikçi, kimileri sıradan, kimileri de kötü belki… Bazıları çoktan hak ettikleri değeri kazanmak istiyor. Bazıları da öykücülüğümüzün tarihinde oynanan o büyük “oyun”da sadece majör figürlerin değil, minör figürlerin de rol aldığını anımsamamızı bekliyor. Sıradan okurun, uzman okurun, yazar adayının, yazarın kitaplığında gerçek bir “öykü kitapları bölümü” oluşturmasının zamanı gelmedi mi?