Mad Men: Krizantem ve Kılıç

Dizinin 4.sezonunun, 5.bölümü The Chrysanthemum and the Sword (Krizantem ve Kılıç) adını taşıyor. Aynı adlı kitabın bir zamanlar Türkiye’de de sosyal bilimler alanında adı sıklıkla geçmiştir. Amerikalı antropolog Ruth Benedict‘in Japon kültürü üstüne yazdığı kitap, büyük güç Amerika’nın, İkinci Dünya Savaşı’nda evine kadar gelip (Pearl Harbor baskını), canını acıtan düşmanını tanıma isteğinin bir sonucunda, aslında daha çok Amerika’da yaşayan Japonlarla yapılan görüşmelere dayanarak kaleme alınmış.

Bu bölümde Don Draper, Japon otomotiv firması Honda’nın reklamlarını alabilmek için rakipleriyle (özellikle baş rakibiyle), ciddi bir savaş içine giriyor. Üç milyon dolar bütçeli iş, dönmemin bütün reklam ajanslarının ağzının suyunu akıtıyor. Yani kıran kırana bir ekonomik savaş ortamı. Üstelik Don Draper’ın ortağı Roger Sterling, İkinci Dünya Savaşı’nın yükselttiği milliyetçi ruhuyla, Japonların varlığına tahammül edemeyeceğini başta Honda’nın yetkilileri olmak üzere herkese sert bir biçimde gösteriyor. İlginçtir, Kore Savaşı’na katıldığını, hatta şu andaki kimliğine o savaşta yanındaki silah arkadaşının ölümüyle kavuştuğunu bildiğimiz Don Draper, Sterling’in bu çıkışında bir an bile tereddüt etmeden tarafını net bir şekilde belli ediyor; bu kaçırılmayacak kadar büyük bir iş. “Dünya değişiyor,” derken, temize çekilmiş bir hafızadan ya da anti-militarist bir bakıştan söz etmek mümkün değil. Draper’ın dediği gibi, bu sadece “büyük bir iş”. Hakaretlerle dolu bir toplantı, işin başka ajanslara kaymasına zemin hazırlıyor. Ama Sterling hariç, bütün ajans çalışanları, yeni bir milliyetçiliğin kölesi olmuş durumdalar; kapitalist milliyetçiliğin.

Sonunda Japon kültüründe ölümü temsil eden krizantemler ortadan kaldırılır ve Don Draper kılıcını çeker. Yapması gereken hamleyi, Krizantem ve Kılıç’ın satırlarında bulur. Akla hayale gelmeyecek bir numarayla (seyretmemiş olanlar için bu numarayı söylemiyorum) Japonları kendi silahlarıyla vurur Draper. Tıpkı Japonların Pearl Harbor’da yaptığı gibi, onları kendi evlerinde (kendi geleneksel yapılarına saldırarak) yenilgiye uğratır. Çok uluslu şirketlerin dünyasında ve küresel kapitalizmin dinamiklerinde, her iki taraf da büyük bir “oyun”un içindedir artık ve antropolojik-sosyolojik veriler sadece, oyunu kazanmak için hamle imkanı verir. Seyirci, doğal olarak tarafını tuttuğu Don Draper’ın başarısına açıktan sevinemez, çünkü bu başarının, insanlığın çöküşüne işaret eden bir başarı olduğunun farkındadır.

Mad Men’in etkileyici yanlarından biri bu işte: Hopper tablolarından aldığı estetikle ve bütün Altın Çağ filmlerine yaptığı kadraj göndermeleriyle, Amerikan rüyasını daha doğuşundan yapı-bozuma uğratmak. 11 Eylül saldırıları gerçekleştiğinde bir insanın, o devasa gökdelenden uzun düşüşünü izlemişti dünya. Üzücü, yakıcı bir görüntüydü. Don Draper’ın (ya da ona ve benzerlerine ait bir gölgenin) gökdelenler evrenindeki düşüşünde ise daha düşündürücü bir hal var. Ölümle bitmeyecek kadar uzun, neredeyse sonsuz bir düşüş bu. Daha baştan sakat doğmuş bir rüyanın, küresel kapitalizmin insanlıktan çıkarıp gölgeye dönüştürmüş yapısında sonsuz bir düşüş.